Prof. Dr. Doğanay Tolunay, Bakan’ın vaadini yorumladı: Daha fazla ağaç dikerek orman olmaz

İkizdere’deki doğa katliamının daha fazla ağaç dikerek giderilebileceğini savunan Bakan Karaismailoğlu’na konunun uzmanı Prof. Dr. Doğanay Tolunay tarafından yanıt verildi.

İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğanay Tolunay, İkizdere’deki doğa katliamına ilişkin konuşan Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu’nun “Etkilenecek 10 ağaç varsa yerine 100 tane ağaç dikeceğiz. İki yıl içinde buradan çıkacağız” şeklindeki sözlerini değerlendirdi.

Daha fazla ağaç dikerek orman oluşturulabilir mi?

Diken’in aktardığına göre Prof. Dr. Tolunay, Twitter paylaşımında geçen sene yazdığı bir flood’u alıntılayarak şunları kaydetti:

“Kesilen her ağacın yerine beş katı dikileceği söylenirdi, İkizdere’de ise 10 katı olacağı açıklandı. Orman ekosistemi ile ağaçlandırmanın farkını iki yıl önce yazmıştım. Tekrar paylaşalım. Orman>ağaçlandırma.”

Profesörün, “Kesilen her ormanın yerine daha fazla ağaç dikilmesi ile orman oluşturulabilir mi?” sorusuna yanıtı şöyle:

“Bu sorunun cevabının verilebilmesi için önce ekosistem (ES) kavramı anlaşılmalıdır. Orman ekosistemi ağaçların hâkim olduğu, ağaçların yanında diğer bitki türlerinin ve hayvanların yaşadığı kendine özgü iklimi, toprağı topoğrafyası olan ve ekosistem hizmetleri üreten bir yerdir.

Ekosistem, aslında ekolojik bir sistemdir. Sistem birçok öğenin bir araya gelerek oluşturduğu bir bütündür ve öğeler birbirleriyla sürekli etkileşim halindedir. Öğelerin birbiriyle uyumlu çalışması ve etkileşimler sonucunda bütün (sistem) parçaların toplamından daha büyük olmaktadır.”

Örnekle açıkladı

“Bunu, bu tweeti okuduğunuz cep telefonu örneğiyle açıklayalım” diye yazan Tolunay şöyle devam etti:

“Cep telefonu kasa, sim kartı, anten, mikrofon, batarya, kamera, ekran, yazılımlar gibi birçok parçadan oluşur. Bunlardan bir kısmı ayrı olarak da çalışabilir, bir kısmının ise tek başına hiçbir önemi yoktur. Ancak bütün parçalar bir araya geldiğinde cep telefonu ile konuşabilir, fotoğraf çekebilir, tweet okuyabilirsiniz. Cep telefonu açık bir sistemdir, yani dışarıdan çeşitli girdilere ihtiyaç duyar

Örneğin şarj etmeden sistem çalışmaz. Çıktıları da vardır. Işık, ses, ısı, görüntü gibi, hatta hareket de edebilir (titreşim modu). Sistemin bir ögesi bile eksildiğinde çalışması bozulur. Örneğin telefonunuzun en önemli parçası sim karttır. Sim kartı olmazsa adı artık telefon olmaz. Ormanlar da bir sistemdir. Ekosistemin öğeleri canlılar (flora-fauna), cansız varlıklardan (ısı, ışık, su, hava, toprak, topoğrafya vb.) oluşur. Bir ekosistemde hava, su, enerji girdileri vardır ve bu girdiler ile ekosistem çalışır. Böylece ekosistem içinde biyo-jeokimyasal döngüler (C, N, P, K) ile hidrolojik döngüler gerçekleşir.”

“Bir yere ağaç diktiğinizde diğer ekosistem öğeleri alanda oluşana kadar orası orman olmayacaktır”

Ekosistem içinde de ‘fotosentez, net birincil üretim, besin zinciri, süksesyon, enerji değişim/dönüşümü, tür içi-türler arası ilişkiler, doğal ya da insan kaynaklı etkiler, habitat oluşumu, canlı hareketleri ve sinerjik/antogonistik etkiler’ gibi çeşitli süreçler olduğunu hatırlatan profesör şunları aktardı:

“Bütün bu döngüler ve süreçler sonucunda da ekosistemler çıktı oluşturmaktadır. Bu çıktılar, üretilen O2, CO2, atmosfere verilen su buharı, ısı olabilir. Hatta kesilen odun, toplanılan mantar, içilen su da ekosistemlerin çıktısıdır. Ekosistem öğeleri arasındaki ilişkilerin dengeli bir şekilde devam etmesi, girdilerde bir sorun olmaması (hava kirliliği gibi) ekosistem sağlıklı bir şekilde çalışır. Sağlıklı ekosistemler de karbon depolanmasına, iklim düzenlenmesine, afetlerin önlenmesine katkı sağlar.

Ekosistemlerin bütünlüğü de ekolojik süreçlerin sağlıklı olarak devamı için önemlidir. Ortasından bir yol geçen ya da taş ocağı açılan orman ES’sinde ise ekolojik süreçler sağlıklı olarak gerçekleşmez. Cep telefonunuzun ekranının kırıldığını düşünün. Bazı uygulamalar çalışmayacaktır. Özetle bir orman ES’sinin en önemli öğesi ağaçlardır. Ama ağaçlar sistemdeki tek öğe değildir. Yüzlerce, binlerce canlı cansız öğe bir araya gelerek sistemin çalışmasını sağlamaktadır. Bir yere ağaç diktiğinizde diğer ekosistem öğeleri alanda oluşana kadar orası orman olmayacaktır.”

Ekosistem sorusu

Tolunay, “Kesilen ormanın yerine beş katı fidan dikilmesi ile orman ekosistemi oluşturulabilir mi?” sorusuna şu soruyla yanıt verdi: “Telefonunuzu bana verirseniz yerine beş sim kart vereceğim dediğimde kabul eder misiniz?”