3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü Günü’nde Türkiye’nin basın özgürlüğü: Gazeteciliğe 226 yıl hapis cezası

Türkiye Gazeteciler Sendikası(TGS)’nın 3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü Günü’nde yayınladığı raporda, gazetecilere yönelik hak ihlâlleri, habere yönelik engellemeler, medya kuruluşlarına yönelik baskıların hız kesmeden devam ettiği görüldü.

• Gazeteciler toplam 226 yıl 8 ay 25 gün hapis cezasına mahkûm edildi.
• 128 davada 274 gazeteci yargılandı.
• 101 gazeteci hakkında soruşturma açıldı.
• 44 gazeteci fiziksel saldırıya uğradı.
• 23 gazeteci sözlü olarak tehdit edildi.
• 57 gazeteci toplamda 144 gün gözaltında kaldı.
• 6 gazeteci gözaltında darp edildi.
• 62 haber sitesine ve 1411 haber içeriğine erişimin engellenmesine karar verildi.
• RTÜK marifetiyle toplam 7.488.851,00 TL idari para cezası ve 41 defa yayın durdurma cezası verildi.
• 322 basın kartı iptal edildi.
• Basın İlân Kurumu gazetelere toplam 212 gün ilân kesme cezası verdi.
• Medyada işsizlik %35 seviyesine çıktı.
• Beş ayrı medya kuruluşunda 1400 çalışanın toplu sözleşme hakkı işveren itirazıyla engellendi.
• Ve 43 gazeteci hâlâ cezaevinde tutuluyor.

TGS tarafından hazırlanan bu rapor, 1 Nisan 2020- 1 Nisan 2021 dönemini kapsıyor. Rapor, TGS’ye ulaşan destek talepleri, hukuk biriminin dava takipleri, cezaevi ziyaretlerinde yapılan görüşmeler, bilgi edinme başvuruları ve medyaya yansıyan haberler temel veri kaynağı oldu.

TGS bu rapor ile basın özgürlüğüne yönelik yasama, yargı, yürütme ve üçüncü kişilerden gelen müdahalelerle beraber basın özgürlüğü mücadelesini zayıflatmak için uygulanan sendikasızlaştırma, güvencesiz çalışma dayatmalarına da mercek tutuyor.

Raporda öne çıkan unsurlar: 

• TGS’nin SGK’dan edindiği verilere göre Türkiye’de gazeteci sayısı 23.306
• TÜİK verilerine göre 2020 yılında genel işsizlik oranı %13,2 iken gazetecilik mezunları içinde işsizlik oranı %27,7. Güvencesiz ve sigortasız çalışanlar da dâhil edildiğinde gazeteciler içindeki işsizlik oranı %35-40 seviyesine çıkıyor. 
• 43 gazeteci gazetecilik faaliyeti nedeniyle cezaevinde.
• ‘Koronavirüs tedbirleri’ bahane edilerek cezaevindeki gazetecilerin hakları ihlâl ediliyor. Gazeteciler aileleri ile iletişim kuramıyor, sosyalleşemiyor, dışarıdan haber alamıyor, sağlık hizmetlerine erişemiyor, kötü hijyen koşullarında cezaevinde tutuluyor. 
• Gazeteciler en çok ‘Silahlı Örgüt Üyeliği’ ile ‘Terör Örgütü Propagandası Yapmakla’ suçlanıyor.

Son bir yılda gazetecilerin başına gelenler:

• 57 gazeteci toplamda 144 gün gözaltında kaldı. 6 gazeteci gözaltındayken darp edildi.
• 101 gazeteci hakkında soruşturma açıldı.
• 128 davada 274 gazeteci yargılandı.
• Gazeteciler toplam 226 yıl 8 ay 25 gün hapis cezasınamahkûm edildi.
• TGS 12 cezaevinde 35 gazeteciyle görüşerek hak ihlâllerini kayıt altına aldı.
• 44 gazeteci fiziksel saldırıya uğradı; 23 gazeteci sözlü olarak tehdit edildi.
• 62 haber sitesine ve 1411 haber içeriğine erişimin engellenmesine, 13 haberin içerikten çıkarılmasına karar verildi.
• RTÜK marifetiyle toplam 7.488.851,00 TL idari para cezası ve 41 defa yayın durdurma cezası verildi.
• 2019’da 892, 2020’de 322 basın kartı iptal edildi. TGS’nin İletişim Başkanlığı’ndan edindiği verilere göre 15.104 kişide Cumhurbaşkanlığı basın kartı var.
• BİK gazetelere toplam 212 gün ilân kesme cezası verdi. Cumhuriyet’e 90, Evrensel’e 63, BirGün’e 39; Sözcü ve Korkusuz’a ise toplamda 20 gün ilân kesme cezası verildi.

Ekonomik ve sendikal mücadele

• Sendikal haklar ve toplu iş sözleşmeleri gazetecilik mesleğinin itibarını koruyor, sansüre karşı gazetecileri güçlendiriyor. Akademik çalışmalar, gelir ve iş güvencesinin, editoryal bağımsızlığı artırdığını ortaya koyuyor.
• TGS, yedi medya kuruluşunda yetkili sendika olarak sektörün en büyük ve güçlü sendikası olmayı sürdürüyor.
• Medya patronlarının sendika alerjisi devam ediyor. Beş medya kuruluşunda çoğunluğu sağlayarak yetkiye başvuran TGS, işverenlerin yetki itirazı ile karşılaştı. Bu itirazlar geri çekilmediği için 1.400 medya çalışanı, sendikal haklarını kullanamıyor. 
• Pandemi son bir yılda gazetecilerin çalışma koşullarını ağırlaştırırken, çözüm arayışı ‘sendikal aşılama’ oluyor. Daha fazla sayıda gazeteci sorunların kolektif çözümü için sendikalaşıyor. 
• Uzaktan çalışma ile ilgili mevzuat, çalışanlar aleyhine eksiklikler barındırıyor. Bu nedenle TGS’nin yayınladığı “Uzaktan Çalışma Rehberi”, Türkiye’de ilk olma özelliği taşıyor ve adil bir çalışma düzeni için yol gösteriyor.
• Gazetecilerin elinden alınan yıpranma hakkı, bu sene de çözüme kavuşmadı. TGS, diğer meslek örgütleriyle birlikte yıpranma hakkının geri kazanılması için hukuki mücadelesini sürdürüyor.
• TGS, COVID-19 aşılama sürecinde gazeteciler arasında ayrım yapılmasına karşı çıkıyor, en kısa sürede tüm gazetecilerin aşılanması için muhataplarıyla görüşmelerini sürdürüyor.