Amerika’nın ilk sismik dalgaları Aztekler tarafından kayda geçmiş
12 Depremi detaylandıran Aztek el yazması, Amerika’nın ilk sismik yazılı kanıtı oldu.
Meksika’da, Amerika’daki depremlerin ilk yazılı kanıtını gösteren 16. yüzyıldan kalma bir Aztek el yazması bulundu.
500 yıllık el yazmaları
El yazması, ‘resim yazanlar’ anlamına gelen tlacuilos adlı eğitimli uzmanlar tarafından yapılmış. İspanyol öncesi bir sembol ve renk sistemi olan Codex Telleriano-Remensis’teki 12 deprem vurgulanıyor.
500 yıllık el yazması üzerindeki piktogramlar, her bir depremin boyutu, yeri ve zararları hakkında çok az bilgi veriyor, ancak İspanyol fethinden sonra yazılan yıllıklarda bulunan tarihi hesaplar, Meksikalı araştırmacıların 1460 ve 1542 yılları arasında meydana gelen sismik olayları belirlemesine yardımcı oldu.
Ancak görüntüler, aynı zamanda bir depremle aynı anda meydana gelen doğal olayları ve sosyal olayları da içeriyor.
Bir tapınak yıkıldı, 1800 savaşçı boğuldu
Örneğin bir piktogram, güneş tutulması ile aynı zamanda meydana gelen 1507’deki bir depremi gösteriyor.
O yıl bir tapınak da yıkıldı ve 1800 savaşçı muhtemelen güney Meksika’da bulunan bir nehirde boğuldu.
Meksika’da, Amerika’daki depremlerin ilk yazılı kanıtını gösteren 16. yüzyıldan kalma bir Aztek el yazması keşfedildi. 1507’de meydana gelen bir depremi temsil eden piktogram. Askerlerin boğulması, güneş tutulması ve yanan bir tapınak da tasvir ediliyor.
El yazması, Universidad Nacional Autónoma de México’dan Gerardo Suárez ve Centro de Investigaciones y Estudios Superiores en Antropología Social’dan Virginia García-Acosta tarafından ortaya çıkarıldı.
Suárez yaptığı açıklamada, “İspanyol öncesi kayıtların iki nedenden dolayı depremleri tanımlayan mevcut yazmaların olması şaşırtıcı değil” dedi.
‘Bu ülkede depremler sık görülür ve ikinci olarak, depremler, şu anda Meksika olan bölgenin asıl sakinlerinin kozmolojik görüşünde derin bir anlam taşıyordu.’
Nahuatl dilinde tlalollin olarak adlandırılan depremler iki işaretle temsil edilir: ollin (hareket) ve tlalli (yer).
Başka modikasyonlar da var ancak hala net değiller
Nahuatl dilinde tlalollin olarak adlandırılan depremler iki işaretle temsil edilir: ollin (hareket) ve tlalli (yer). Ollin, dört sarmal ve bir merkezi göz veya daireden oluşan bir karakterdir ve Tlalli, noktalar ve farklı renklerle dolu bir veya birkaç katmandan oluşur.
Telleriano-Remensis’te deprem gliflerinin başka modifikasyonları da var, ancak anlamları bilim insanları için net değildir.
Suárez, “Ancak fikir birliği, çeşitli temsillerin muhtemelen bir anlamı olduğu yönünde” dedi.
‘Kodlar çizmek, bunu yapmak için eğitilmiş insanların, tlacuilos’un sanatsal kaprislerine açık olmayan katı bir disiplindi.
‘Gelecekte, bu konuda bizi aydınlatabilecek bilinmeyen bir kodeks veya belgenin ortaya çıkabileceğinden umutluyuz.’
Resimde, 1460’ta meydana gelen bir depremin kodeks temsili yer almakta. Ollin glifi, iki katman olarak temsil edilen Dünya’ya gömülüdür.
Suárez ve García-Acosta, diğer yıllıkların deprem çizimlerini tamamlayan, belki de belirli depremlerin etkileri ve yerleri hakkında daha fazla ayrıntı veren bilgiler sunduğunu belirtiyor.
Deprem 8.0 veya daha büyük, yıkıcı bir depremdi
Örneğin, Fransisken rahip Juan de Torquemada’nın tarihi bir anlatımı, ‘kıyı boyunca Xochitepec eyaletindeki’ üç dağı sallayan ve Yope halkının yaşadığı bir bölgede toprak kaymalarına neden olan 1496 depremini anlatıyor.
Sit alanı, güney Meksika’daki dalma bölgesi boyunca göreceli olarak sismik sessiz bir bölge olan Guerrero sismik aralığı içinde.
Tarihsel açıklamalar, 1496 depreminin, 8.0 veya daha büyük bir büyüklüğe sahip çok büyük bir deprem olabileceğini yönünde.
1845’ten bu yana bu büyüklükte bir deprem kaydedilmedi.
Suárez, tarihsel kanıtların “bu bölgenin güney Meksika’daki sismik potansiyeli hakkındaki görüşümüzü gerçekten değiştirmediğini” açıkladı.
‘Bu, bu kesimde daha önce büyük depremlerin meydana geldiğine dair ek kanıtlar ekliyor ve bu büyük depremlerin birkaç yıldır yokluğuyla, bu bölgenin asismik olduğu düşünülmemelidir.’
Aztekler
Aztekler 14. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar Orta Meksika’da yaşadılar ve tarımları, sulama, bataklıkları kurutma ve göllerde yapay adalar yaratmalarıyla ünlüydüler.
Ayrıca yamyamlıkları ve insan kurban etme ritüelleri ile tanınırlardı.
Başkentleri Tenochtitlan, günümüz Mexico City bölgesi olan Texcoco Gölü’nün kıyısındaydı.
Yaptıkları tapınak ve piramitlerin birçoğu bugün hala ayaktadır. Bunlar arasında Meksika’nın Morelos eyaletindeki El Tepozteco ve Santa Cecilia kasabasındaki Acatitlan’dakiler yer alıyor.
Çeviri: Gözde Batmaz